Yeni Ağ: Tim Berners-Lee ve Bağlı Veri (Linked Data) Devrimi
İnternetin mucidi Tim Berners-Lee, ağın ilk 20 yılından sonra yeni bir çağrı yapıyor: Dokümanlar dünyasından veri dünyasına geçiş: Bağlı Veri. “Ham Veri Şimdi!” (Raw Data Now!) sloganıyla başlayan bu devrim, bilgiyi sadece okunabilir değil, makineler tarafından işlenebilir ve birbiriyle bağlanabilir hale getiriyor.
🌐 Doküman Ağındandan Veri Ağın (Linked Data) Nedir?
Tim Berners-Lee’ye göre internetin ilk aşaması “dokümanların” (HTML sayfaları) birbirine bağlanmasıydı. Ancak ikinci aşama, bu dokümanların içindeki ham verilerin birbirine bağlanmasıdır. Bağlı Veri (Linked Data), bilginin silolardan çıkarılıp küresel bir ağda birleştirilmesini sağlar.
Bağlı Verinin 3 Altın Kuralı
İnternete veri koyarken takip edilmesi gereken basit ama güçlü üç kural:
- HTTP İsimleri: Sadece dokümanlar için değil, insanlar, mekanlar ve ürünler için de “http:” ile başlayan benzersiz isimler kullanın.
- Standart Format: Bu isimler arandığında, herkesin kullanabileceği standart veri formatlarında bilgi sağlayın.
- Bağlantılar: Veriyi geri verdiğinizde, onu sadece bir liste olarak değil, diğer verilere giden bağlantılarla (linklerle) birlikte sunun.
📊 Veri ve Doküman Karşılaştırması
|
Kriter |
Doküman Ağı (Web 1.0/2.0) |
Veri Ağı (Linked Data / Web 3.0) |
|---|---|---|
|
Temel Birim |
HTML Sayfası / PDF |
Ham Veri / RDF |
|
Kullanım |
İnsanlar tarafından okunur |
Makineler tarafından işlenir |
|
Etkileşim |
Tıklama (Link) |
Sorgulama (Query) |
|
Güç Kaynağı |
Dokümanların Çeşitliliği |
Verilerin Birleşmesi (Sinerji) |
🎥 Yeni Ağ: Tim Berners-Lee ve Bağlı Veri (Linked Data) Devrimi
Yeni Ağ: Tim Berners-Lee ve Bağlı Veri (Linked Data) Devrimi
İnternetin mucidi Tim Berners-Lee, ağın ilk 20 yılından sonra yeni bir çağrı yapıyor: Dokümanlar dünyasından veri dünyasına geçiş. “Ham Veri Şimdi!” (Raw Data Now!) sloganıyla başlayan bu devrim, bilgiyi sadece okunabilir değil, makineler tarafından işlenebilir ve birbiriyle bağlanabilir hale getiriyor.
Konuşma Künyesi
-
Konuşmacı: Tim Berners-Lee (World Wide Web’in Mucidi)
-
Çeviren: Gani Şimşe
-
İnceleyen: Osman Oğuz Ahsen
-
Kaynak: TED.com / YouTube
Konuşma Metni (Türkçe Transkript)
[00:18] Zaman akıyor. Bilgiyi kullanma ve birlikte çalışma yolumuzu yeniden düzenlemek için Dünya Çapında Ağ’ı (WWW) icat etmemin üzerinden neredeyse 20 yıl geçmiş. Şimdi, 20 yıl sonra, TED’de yeni bir düzenleme için yardımınızı istiyorum.
[00:37] 1989’a döndüğümüzde, global hipermetin sistemini öneren bir bildiri yazdım. Neredeyse hiç kimse ilgilenmedi. Fakat, 18 ay sonra patronum bunu yeni bilgisayarımız üzerinde yan uğraş olarak yapabileceğimi söyledi. HTML, HTTP ve URL fikirleri böyle doğdu.
[01:17] Neden yaptım? Aslında temeli kafa karışıklığıydı. Farklı bilgisayarlar, farklı veri formatları ve uyumsuz dökümantasyon sistemleri vardı. Çok sinir bozucuydu. Tüm bu çeşitliliğin tek bir sanal dokümantasyon sisteminin parçası olduğunu hayal ettikten sonra rahat durmanız mümkün değil.
[03:57] Şimdi verilerinizi internete koymanızı istiyorum. Görünen o ki halen açılmayı bekleyen büyük bir potansiyel var. Dokümanları okursunuz, ama veri ile bilgisayarda her türlü şeyi yapabilirsiniz. Hans Rosling’in o harika sunumlarını hatırlayın; tabanında sadece veriler vardı. Veri ne kadar çok bir araya getirilirse, o kadar güçlü olur.
[06:05] Teknoloji bağlı veridir ve son derece basittir. Eğer internete bir şey koymak istiyorsanız üç kural var: HTTP isimleri kullanın, standart formatta veri elde edilmesini sağlayın ve veriler arası bağlar kurun. Veriler bağlardır.
[09:47] Hükümet verileri ile başlayalım. Hükümetler veriyi saklamak istiyor, buna “veritabanı kucaklama” diyoruz. Güzel bir site yapmadan önce bize el değmemiş, ham veriyi verin. Artık ham veriyi istemek zorundayız. Hep birlikte söyleyelim: HAM VERİ ŞİMDİ!
[11:29] Bu neden önemli? Kanser tedavisi, Alzheimer araştırmaları veya ekonomiyi anlamak için bilim insanlarının topladığı verilerin kilitli kalmaması gerekiyor. Bu kilidi açmak için verileri bağlamalıyız. Alzheimer araştırmalarında farklı veritabanlarını birbirine bağlayarak daha önce kimsenin sormadığı soruları sorabiliyoruz.
[14:10] En heyecan verici olanı ise tabandan gelen hareketler. OpenStreetMap bir vikidir. Ben Terrace Tiyatrosu’nun ismini ekledim. Herkes kendi sokağını eklediğinde muazzam bir kaynak oluşur. Bağlı veri tamamen insanların üzerine düşen parçayı yapmasından ve hepsinin birbirine bağlanmasından ibarettir.
[16:08] Yapmanızı istiyorum. Talep etmenizi istiyorum. Ve bence bu yaymaya değer bir fikir. Teşekkürler.
Sık Sorulan Sorular
🛡️ Lisans, Atıf ve Bilgi Notu
Bu içerik, Tim Berners-Lee’nin TED konuşmasından derlenmiştir ve CC BY-NC-ND 4.0 lisansı kapsamında paylaşılmaktadır. Orijinal kaynağa TED.com üzerinden ulaşabilirsiniz. Bu metin üzerinde değişiklik yapılamaz ve ticari amaçla satılamaz.
Tim Berners-Lee’nin internet vizyonunun pedagojik karşılığını ve “bilginin özgürleşmesi” üzerine kurulu açık kaynak rüyasını keşfetmek ister misiniz? Rich Baraniuk’un vizyoner makalesine buradan ulaşabilirsiniz:
📚 Dijital Dönüşüm Serisi Diğer Bölümler:
