Harmanlanmış (Karma) Öğrenme: Pedagojik Stratejiler, Teknolojik Entegrasyon ve Uygulama Zorlukları

Giriş

Eğitim teknolojilerindeki hızlı değişimler, öğretim modellerinin çeşitlenmesine yol açmıştır. Bu bağlamda sıklıkla karşımıza çıkan harmanlanmış öğrenme, geleneksel yüz yüze eğitimin en iyi yönleri ile çevrim içi (online) ve dijital medyanın sunduğu imkânların birleştirildiği, esnek ve kişiselleştirilmiş bir eğitim yaklaşımıdır (Albatti, 2023; Liu vd., 2023). Özellikle son yıllarda teknolojideki ilerlemeler ve COVID-19 pandemisi gibi küresel olaylar, bu yöntemlerin benimsenmesini hızlandırmıştır (Maher, 2023).

1.1. Kavramsal Ayrım: Harmanlanmış, Hibrit ve Karma Öğrenme

Literatürde bu terimler bazen eş anlamlı kullanılsa da, odak noktaları bakımından farklılıklar gösterirler:

• Harmanlanmış Öğrenme (Blended Learning): Yüz yüze ve çevrim içi eğitimin pedagojik olarak en güçlü yönlerini birleştirir. Temel amacı öğrenci katılımını artırmak ve esneklik sağlamaktır. Tıp eğitiminden dil öğrenimine kadar geniş bir yelpazede kullanılır ve öğrenci performansını artırdığı kanıtlanmıştır (Wang vd., 2022).
• Hibrit Öğrenme (Hybrid Learning): Genellikle harmanlanmış öğrenme ile dönüşümlü kullanılsa da, özellikle COVID-19 sonrası dönemde fiziksel ve çevrim içi öğretimin “dengeli bir karışımını” ifade etmek için öne çıkmıştır. Bu model, dijital okuryazarlığa ve teknolojik entegrasyona büyük ölçüde bağımlıdır (Harry, 2025).
• Karma Öğrenme (Mixed Learning): Daha geniş bir şemsiye kavramdır. Sadece çevrim içi ve yüz yüze değil; geleneksel, deneyimsel ve dijital gibi çeşitli öğretim metodolojilerinin bütüncül bir öğrenme deneyimi yaratmak için entegre edilmesini ifade eder (Ye vd., 2024).

2. Harmanlanmış Öğrenmenin Temel Bileşenleri ve Teknolojik Altyapısı

Harmanlanmış öğrenme, pedagojik hedeflere ulaşmak için çeşitli ortamları ve araçları entegre eder.

2.1. Öğrenme Ortamları

• Çevrim İçi (Online) Boyut: Genellikle bilgi edinimi, tekrar ve bireysel hızda ilerleme aşamalarını kapsar. Soydan (2011), bu sürecin hem eş zamanlı (senkron) hem de eş zamansız (asenkron) etkileşimlerle desteklenmesi gerektiğini belirtir.
• Yüz Yüze Boyut: Sosyal etkileşimin, tartışmaların ve üst düzey bilişsel becerilerin (analiz, sentez) uygulandığı fiziksel ortamdır. Ateş (2025), bu dengenin öğrenciye hem rehberlik hem de özerklik sunduğunu vurgular.

2.2. Teknolojik Araçlar ve Platformlarnme Ortamları

• Çevrim İçi (Online) Boyut: Genellikle bilgi edinimi, tekrar ve bireysel hızda ilerleme aşamalarını kapsar. Soydan (2011), bu sürecin hem eş zamanlı (senkron) hem de eş zamansız (asenkron) etkileşimlerle desteklenmesi gerektiğini belirtir.
• Yüz Yüze Boyut: Sosyal etkileşimin, tartışmaların ve üst düzey bilişsel becerilerin (analiz, sentez) uygulandığı fiziksel ortamdır. Ateş (2025), bu dengenin öğrenciye hem rehberlik hem de özerklik sunduğunu vurgular.

Başarılı bir harmanlanmış öğrenme tasarımı, doğru teknolojik araçların entegrasyonuna dayanır:

• Öğrenme Yönetim Sistemleri (LMS): Google Classroom ve Moodle gibi platformlar, ders materyallerinin organizasyonunu, ödev takibini ve eğitmen-öğrenci iletişimini merkezi bir yapıda sağlar (Vijaya Lakshmi & Sri Lakshmi, 2020).
• Etkileşimli İletişim Araçları: Zoom ve Google Meet gibi araçlar senkron dersler için kullanılırken; videolar, forumlar ve çevrim içi testler asenkron öğrenmeyi destekler (Beulah vd., 2023).
• Oyunlaştırma (Gamification): Öğrenme sürecine rozetler, puanlar veya liderlik tabloları gibi oyun ögelerinin dahil edilmesi, motivasyonu artırır. Karimian (t.y.), özellikle tıp eğitimi bağlamında oyunlaştırma gibi yenilikçi yöntemlerin, e-öğrenme kalitesini artırmak ve öğrenme deneyimlerini geliştirmek için kritik olduğunu vurgulamaktadır.

3. Teorik Çerçeveler ve Pedagojik Yaklaşımlar

Harmanlanmış öğrenme, tek bir teoriye dayanmak yerine güçlü pedagojik modellerin sentezini kullanır.

3.1. Yapılandırmacı Yaklaşım

Bu yaklaşım, öğrencilerin deneyimler yoluyla bilgiyi aktif olarak yapılandırdığı bir süreci savunur. Harmanlanmış ortamlarda hem yüz yüze etkileşimler hem de çevrim içi araştırmalar, öğrencinin bilgiyi içselleştirmesini ve yeniden yapılandırmasını kolaylaştırır (Albatti, 2023; Tonbuloğlu & Tonbuloğlu, 2021).

 3.2. Sorgulama Topluluğu (Community of Inquiry – CoI)

Sareen ve Mandal (2024), etkili bir harmanlanmış öğrenme deneyimi için “Sorgulama Topluluğu” modelinin önemini vurgular. Bu model üç temel unsurun birleşimine odaklanır:

• Bilişsel Buradalık: Öğrencinin anlamı yapılandırma süreci.
• Sosyal Buradalık: Öğrencilerin kendilerini topluluğun bir parçası olarak hissetmeleri.
• Öğretimsel Buradalık: Eğitmenin süreci tasarlaması ve yönetmesi.

3.3. Bloom Taksonomisi ve Ters-Yüz Sınıf

Talan ve Gülseçen (2018), harmanlanmış öğrenmenin bir türü olan ters-yüz sınıf modelinin Bloom Taksonomisi ile uyumunu incelemiştir. Alt düzey bilişsel basamaklar (hatırlama, anlama) sınıf öncesi dijital materyallerle geçilirken, üst düzey basamaklar (uygulama, analiz) sınıf içi etkileşimlerle gerçekleştirilir. Ayrıca yapay zeka araçları, bu taksonomiye uygun kişiselleştirilmiş içerik sunumunda kritik rol oynar (Akdeniz vd., 2025).

 
3.4. Öz-Düzenlemeli Öğrenme (SRL)

Harmanlanmış öğrenmede başarının anahtarı, öğrencinin kendi öğrenme sürecini yönetebilmesidir. Tonbuloğlu ve Tonbuloğlu (2021), öz disiplinin gerekliliğini vurgularken; Alpat ve Parlak (2025), zaman yönetimi ve motivasyonel inançların uzaktan eğitimde “öğrencinin pusulası” olduğunu belirtir.

4. Harmanlanmış Öğrenmenin Etkililiği: Karşılaştırmalı Bulgular

Literatür, harmanlanmış öğrenmenin geleneksel ve tamamen çevrim içi yöntemlere göre çeşitli avantajlar sunduğunu göstermektedir.

• • Akademik Performans: Araştırmalar, harmanlanmış öğrenme ortamlarındaki öğrencilerin, geleneksel yüz yüze eğitime göre daha yüksek akademik başarı ve öz yeterlik sergilediğini ortaya koymaktadır (Rayyan vd., 2024; Sokout & Usagawa, 2021; Zhang & Zhu, 2020).

• • Öğrenci Bağlılığı ve Katılım: Lakhal (t.y.), lisansüstü düzeyde yaptığı çalışmalarda, teknoloji destekli yaşam boyu öğrenme yaklaşımlarının öğrenci katılımını önemli ölçüde artırdığını tespit etmiştir. Esneklik ve çeşitli öğrenme modları sayesinde öğrencilerde derse karşı daha derin bir bağlılık oluşmaktadır (Di vd., 2025; Hong & Mahmud, 2025).

• • Elde Tutma Oranları (Retention): Farklı öğrenme stillerine hitap etmesi ve kişiselleştirilmiş hız imkânı sunması nedeniyle, harmanlanmış öğrenmenin öğrenciyi sistemde tutma oranlarını artırdığı belirtilmektedir (Batista-Toledo & Gavilan, 2022).

5. Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar ve Engeller

Yöntemin potansiyeline rağmen, uygulanması sırasında çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır.

• Teknolojik ve Altyapısal Engeller: Ses kalitesi sorunları, internet erişimi (dijital uçurum) ve bilişsel aşırı yüklenme süreçleri sekteye uğratabilir (Bower vd., 2015; Tudela vd., 2025).
• Beceri Boşluğu ve Öğretmen Eğitimi: Eğitimciler genellikle dijital okuryazarlık ve öğretim tasarımı konularında eksiklik hissetmektedir. Seçkin ve Zeytun (t.y.), öğretmenin pedagojik yeterliliğinin teknolojiden daha kritik olduğunu vurgular. Shah vd. (2024), fakülte direncinin ve yetersiz eğitimin önemli bir idari engel olduğunu belirtir.
• İçerik Geliştirme: Eğitim hedeflerine tam uyumlu, etkileşimli karma öğrenme içeriği oluşturmak karmaşık, maliyetli ve zaman alıcı bir süreçtir (Alomoush, 2025; Sikhwari, 2025).

6. Sonuç ve Öneriler

Harmanlanmış öğrenme, eğitimde köklü bir değişimi temsil ederek geleneksel ve dijital dünyanın güçlü yönlerini birleştirir. Yapılandırmacı yaklaşım, Sorgulama Topluluğu ve Bloom Taksonomisi gibi teorik temeller üzerine inşa edildiğinde; akademik başarıyı, öğrenci motivasyonunu ve kalıcılığı artırdığı kanıtlanmıştır.

Ancak bu başarının sürdürülebilir olması için:

• Öğretmen Eğitimi: Eğitimcilerin teknolojik pedagojik alan bilgilerini (TPACK) geliştirecek sürekli mesleki gelişim programları uygulanmalıdır.
• Kapsayıcı Tasarım: Dijital uçurumu azaltacak ve tüm öğrencilerin erişimini sağlayacak evrensel tasarım ilkeleri benimsenmelidir.
• Hibrit Modeller: Gelecek uygulamalarda, yapay zekanın kişiselleştirme gücü ile insan öğretmenlerin duygusal desteğini birleştiren modeller üzerinde durulmalıdır.

Kaynakça

Akdeniz, H., Clark, T., & Roberts, J. L. (2025). Can AI generate questions aligned with Bloom’s Taxonomy? A framework for gifted education to support teachers. Journal of Advanced Academics.

Albatti, H. (2023). Blended learning in English language teaching and learning: A focused study on a reading and vocabulary building course. World Journal of English Language.

Alomoush, R. A. (2025). Blended learning in primary school education: Views from teachers in Jordan on the implementation challenges. Issues in Educational Research.

Alpat, M. F., & Parlak, S. (2025). Öz-düzenleme: Uzaktan eğitimde öğrencinin pusulası. İbn Haldun Çalışmaları Dergisi.

Ateş, M. (2025). Harmanlanmış öğrenme yönteminin ortaokul öğrencilerinin akademik başarısı ve motivasyonu üzerine etkisi. Ulusal Eğitim Dergisi.

Batista-Toledo, S., & Gavilan, D. (2022). Implementation of blended learning during COVID-19. Encyclopedia.

Beulah, C., Latha, C., Paul, S., & John, R. (2023). A secure data-centric approach to blended learning for programming languages. Secure Data Management for Online Learning Applications.

Bower, M., Dalgarno, B., Kennedy, G. E., & Kenney, J. (2015). Design and implementation factors in blended synchronous learning environments: Outcomes from a cross-case analysis. Computers and Education.

Di, X., Ma, S., & Lin, C. (2025). The role of gender and year of study on learning engagement in a blended learning context. Forum for Linguistic Studies.

Harry, B. (2025). The impact of hybrid learning models and digital literacy on student engagement and performance. Psychological Patterns and Lifestyle Influences in Academia Experience.

Hong, A. L. T., & Mahmud, L. (2025). Bridging traditional and digital pedagogies in blended ESL vocabulary learning: learner perception and motivation. Assessing Educational Digital Transformation in the AI Era.

Karimian, Z. Z. (t.y.). Blended learning in medical education: Technology and education intersection.

Lakhal, S. S. (t.y.). Student engagement and teaching strategies in blended learning.

Liu, Q., Chen, L., Feng, X., & Ma, Z. (2023). Supporting students and instructors in blended learning. Handbook of Educational Reform through Blended Learning.

Maher, D. (2023). Blended learning for pre-service teachers. Handbook of Research on Innovative Frameworks and Inclusive Models for Online Learning.

Rayyan, M., Abusalim, N., Alshanmy, S., & Alghazo, S. (2024). Enhancing academic performance through blended learning: A study on the relationship between self-efficacy and student success. International Journal of Interactive Mobile Technologies.

Sareen, S., & Mandal, S. (2024). Challenges of blended learning in higher education across global north-south: A systematic and integrative literature review. Social Sciences and Humanities Open.

Seçkin, G. G., & Zeytun, A. Ş. (t.y.). Bir analoji bağlamında dünden bugüne harmanlanmış öğrenme. Trakya Eğitim Dergisi.

Shah, S., Mahboob, U., Junaid, S. M., & Rehman, S. (2024). Challenges faced by teachers of postgraduate health professions blended learning programs: a qualitative analysis. BMC Medical Education.

Sikhwari, M. (2025). Blended learning: Combining traditional and digital language teaching methods. Digital Pedagogy in Early Childhood Language Development.

Sokout, H., & Usagawa, T. (2021). Improving academic performance through blended learning: The case of Afghan higher education. International Journal of Emerging Technologies in Learning.

Soydan, Ş. (2011). E-öğrenme araçlarının etkinliği ve bilişüstü beceri yaklaşımı uygulaması.

Talan, T., & Gülseçen, S. (2018). Ters-yüz sınıf ve harmanlanmış öğrenmede öğrencilerin öz-düzenleme becerilerinin ve öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education.

Tonbuloğlu, İ., & Tonbuloğlu, B. (2021). Eğitimde dijital dönüşüm: Harmanlanmış öğrenme.

Tudela, H., Serrurier, M., Mechergui, N., & Jaïdane, M. (2025). Collaborative synchronous hybrid learning environments: Opportunities and audio/acoustic quality challenges. International Conference on Computer Supported Education, CSEDU – Proceedings.

Vetrivel, S. C., Arun, V. P., Maheswari, R., & Saravanan, T. P. (2024). Technology integration in online learning platforms: Blended learning gamification. Transdisciplinary Teaching and Technological Integration for Improved Learning: Case Studies and Practical Approaches.

Vijaya Lakshmi, D., & Sri Lakshmi, M. (2020). Integrated technological tools for effective blended learning. 2020 IEEE Bombay Section Signature Conference, IBSSC 2020.

Wang, D., Zhou, J., Wu, Q., & Tian, J. (2022). Enhancement of medical students’ performance and motivation in pathophysiology courses: Shifting from traditional instruction to blended learning. Frontiers in Public Health.

Ye, Y., Zhang, G., Si, H., & Ye, F. (2024). A hierarchy-based analysis approach for blended learning: A case study with Chinese students. Lecture Notes in Computer Science.

Zhang, W., & Zhu, C. (2020). Blended learning as a good practice in ESL courses compared to F2F learning and online learning. International Journal of Mobile and Blended Learning.H