Esra Öztürk
Dijital dünyanın günlük hayatın bir parçası haline gelmesi ile birlikte birçok yeni ifadenin de günlük dile yerleştiği görülmektedir. Googlamak, kopyalayıp-yapıştırmak, heklemek, programlamak vb. birçok yeni kelime günlük hayatın içerisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu nedenle Bloom taksonomisinin dijital unsurlar da düşünülerek tekrar yapılandırılması ihtiyacı doğmuştur. Bu doğrultuda yeni dijital becerileri ifade eden kelimelerin, taksonominin hangi basamağında yer alacağı belirlenmeye çalışılmış ve öğrencilere kazandırılmak istenen bilişsel düzeyler için eğitimcilere yol göstermesi amaçlanmıştır. Tablo 3’te dijital kelimelerin taksonomi basamaklarına göre sınıflandırılması gösterilmektedir. Her bir basamak ile ilgili ayrıntılı bilgi aşağıdadır.
Hatırlama
Önceden edinilmiş olan bilgilerin hatırlanarak yeniden çağırılabilmesi hatırlama basamağında gerçekleşmektedir. Taksonominin bu basamağında bilgi düzeyinde bir paylaşım söz konusudur. Dijital eylemler açısından bakıldığında bir şeyi tanımlamak, kopyalamak, tablolamak, işaretlemek, maddelemek, listelemek, isimlendirmek, googlamak, araştırmak gibi eylemlerin olduğu görülmektedir. E-öğrenme araçları açısından düşünüldüğünde tanımları hatırlamak ya da kavramları öğrenmek için flash kart uygulamaları, öğrenilenleri zihinde doğru bir şekilde yerleştirerek geri çağırılmasını kolaylaştırmak için zihin haritaları ya da öğrencilerin hatırlamasını sağlamak ve hatırladıkları bilgi düzeylerini ölçmek için çevrimiçi kısa testler kullanılabilir. Ayrıca öğrencilerin beğendikleri web sitelerini işaretleyerek sonrasında kolay bir şekilde bulabilme becerileri, bu web sitelerini etiketlerle kategorize ederek gruplandırması; bazı içerikler ile ilgili olarak kelime işlemciler ya da grafik düzenleyiciler ile etiketleme ya da listeleme yapması da hatırlama basamağında öğrenen tarafından beklenen dijital beceriler arasında sayılabilir.
Anlama
Hatırlama basamağı bir şeyi bilme aşamasıyken; anlama basamağında bir bilginin özümsenmesinden bahsetmek mümkündür. Bu aşamada öğrencinin ilgili kavramın diğer kavramlarla ilişkisini anlaması önemlidir. Dijital eylemler açısından bakıldığında; yorum yapma, konuyu özetleme, farklı kelimeler kullanarak tekrar ifade etme, sınıflandırma, karşılaştırma, örnekleme, açıklama, yorum bırakma, detaylı arama yapabilme gibi eylemler karşımıza çıkmaktadır. E-öğrenme araçları açısından bakıldığında öğrencilerin bir konu hakkında yorum yapmaları için sosyal medya grupları ya da forumlardan faydalanılabilmektedir. Bunun yanında herhangi bir konuyu özetlemesi için öğrencilerden wiki sayfaları oluşturmaları, blog yazısı yazmaları, podcast uygulamalarını kullanarak yayın yapmaları beklenebilir. Tüm bu dijital araçlar öğrencinin yorumlama, konuyu özetleme, farklı bir şekilde ifade etme yetilerini göstermesi için olanak sunmaktadır.
Ayrıca öğrencilerin çevrimiçi sözlük ya da veri tabanlarına sağladıkları katkılar da bu becerileri ölçmek mümkündür. Ayrıca öğrencilerin bir içeriği farklı biçimlerde ifade edebilmesi için beyin fırtınası temelli kavram haritası oluşturması, diğer kavram ve olgularla ilişkisini belirleyerek daha net bir şekilde anlaması için akış diyagramları oluşturması, venn şemalarını da kullanması beklenebilir. Öğrencilerin hatırlama basamağında arama motoru kullanma davranışı bu basamakta detaylı arama motoru kullanabilme olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenci gerekli filtreleri ekleyerek, ilgili konu alanlarını sınıflandırarak istediği sonuca daha net bir şekilde ulaşmayı hedefleyebilmelidir. Filtre koyma, ilgili konunun bağlı olduğu kategorileri tanımlama gibi davranışlar anlama basamağını ifade etmektedirler
Uygulama
Öğrencilerin bilgisayarda bir uygulama yapabilmesi, bir programı çalıştırarak yürütebilmesi, istediği dokümanı yükleyebilmesi, hazırlanan eğitsel oyunları oynayabilmesi, istediği içeriği çevrimiçi paylaşabilmesi, herhangi bir doküman ya da içeriği düzenleyebilmesi bu basamakta öğrencilerden beklenen dijital yeterliliklerden birkaçı olarak sayılabilir. Öğrencilerin çevrim içi veya çevrimdışı grafik araçlar ile boyama işlemlerini uygulayabilmeleri; sunum ve video araçları ile istedikleri içerikleri hazırlayabilmeleri; ses kaydedicisi veya çevrimiçi iletişim platformlarını kullanarak röportaj yapabilmeleri; çevrimi içi dijital oyun ya da simülasyonları oynayabilmeleri de öğrencilerin dijital taksonomideki uygulama aşamasında olduklarının bir göstergesidir.
Çözümleme
Bu basamakta öğrencinin bir konuya dair bütün veri kaynaklarını tek bir bütün halinde bütünleştirmesi; elindeki tüm doküman, web sayfası gibi kaynaklarla bir yapı kurması beklenmektedir. Burada karşılaştırma, organize etme, konunun genel hatlarını çıkartma, bağlantı kurma, tekrar yapılandırma, kavram ve zihin haritaları oluşturma gibi eylemlerin ön plana çıktığı görülmektedir. Ayrıca, öğrencilerin sahip oldukları bilgilerden grafikler üretmesi, Google Maps gibi harita sistemlerini öğrenerek iki lokasyon arasında karşılaştırma yapma becerileri de öğrencilerin çözümleme basamağında kullanabilecekleri e-öğrenme araç ve eylemleri olarak düşünülmektedir. Web tabanlı araçlar kullanılarak anketler yapılabilir, böylece toplanan veriler analiz edilerek ilişkilerinin ortaya konulması sağlanabilir. Database araçlarından faydalanılarak bilgilerin organize edilmesi sağlanabilir, böylece bilgi düzenli bir şekilde depolanırken aralarındaki ilişkiler net bir şekilde ortaya konulmaktadır. Çevrimiçi ilişkili zihin haritaları da bu aşamada kullanılabilecek e-öğrenme araçlarındandır.
Değerlendirme
Burada öğrencilerin hipotez kurması, bir konunun kritiğini yapabilmesi, değerlendirebilmesi, süreci takip ederek raporlayabilmesi, tartışma yapabilmesi ve test edebilmesi gibi eylemleri gerçekleştirmesi beklenmektedir. Değerlendirme basamağında öğrenciler kelime işlemcileri kullanarak raporlama yapabilir, değerlendirmelerini yayımlayabilirler. Ayrıca forum, blog, tartışma platformu gibi alanlarda herhangi bir konu ya da ürün hakkında değerlendirmede ve yorumda bulunabilir; bu platformlardaki tartışmaların gidişatını izleyerek değerlendirebilirler. Bunun yanında öğrencilerin kendi oluşturdukları blog ya da wikilerde akran değerlendirmesi yapmaları da bu basamakta sayılabilecek etkinlikler arasındadır.
Yaratma
Bilişsel basamakların en üst düzeyi olarak karşımıza çıkan yaratma aşamasına az sayıda bireyin ulaştığı bilinmektedir. Bu basamak tamamen orijinal içerikler geliştirerek, yeni ürünler ortaya konulmasını ifade etmektedir. Bir programlama dili kullanarak program yazabiliyor olma, film çekme, tamamen orijinal içeriklerden oluşan bir podcast serisi yapma ve daha pek çok özgün içerik bu aşamada sayılabilir. Öğrenci bu aşamada kelime işlemci kullanarak bir ürün ya da süreç tasarlayabilir, bilgisayar ortamlarında çeşitli programlar aracılığı ile animasyon yapabilir, seçtiği bir programlama dilini kullanarak özgün bir program yazabilir, çeşitli çevrimiçi ve masaüstü uygulamalar ile film oluşturabilir bu filmlere ses ekleyerek düzenleyebilir ve yayımlayabilir. Son olarak aşağıdaki görselde dijital uygulamaların Bloom taksonomisine göre sınıflandırılması gösterilmiştir.
